افشای مدل تیم اقتصادی دولت پزشکیان پیش از شروع مذاکرات با آمریکا | پرواز نقدینگی به قله ۱۰ هزار همتی چه پیامی دارد؟

آخرین آمار اعلامی بانک مرکزی از روند‌های پولی نشان‌دهنده سه پیام است. نخست اینکه حجم نقدینگی در اسفندماه 1403 نسبت به اسفند سال قبل 29.1درصد رشد داشته، درحالی‌که هدف‌گذاری بانک مرکزی برای رشد این شاخص تا پایان سال گذشته 25درصد (با مثبت و منفی 2واحد درصد تغییر) بود.

به گزارش دنیای اقتصاد، این موضوع بیان می‌کند هدف‌گذاری رشد نقدینگی بانک مرکزی سال 1403 نتوانسته به هدف اصابت کند. نکته دوم افزایش قابل توجه رشد پول به‌عنوان جزو تورم‌زای نقدینگی است. در حالی که رشد سالانه پول در اسفند 1402 معادل 17.5 درصد بود، این رقم در سال1403 به شکل قابل توجهی افزایش یافته و به 37.5درصد رسیده است. نکته سوم کاهش رشد پایه پولی است. حجم پایه پولی در دوازده‌ماه منتهی به اسفند1403 رشدی معادل 24.5درصد ثبت کرده درحالی‌که این رقم برای سال1402 معادل 27.8درصد ثبت شده بود.  

بانک مرکزی تحولات آمار پولی در اسفندماه سال1403 را منتشر کرد. بر اساس این گزارش حجم نقدینگی اقتصاد در آخرین ماه سال گذشته، 10166همت ثبت شده که نسبت به اسفند1402 رشد 29.1درصدی داشته است. این در حالی است که در دوره مشابه سال1402 رشد 24.3درصد برای حجم نقدینگی ثبت شده بود. بنابراین نرخ رشد نقدینگی در پایان سال1403 نسبت به سال قبل آن 4.8واحد درصد افزایش داشته است.  بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد نقدینگی ثبت‌شده بالاترین رقم طی 22 ماه منتهی به اسفند سال گذشته است. به‌طوری‌که آخرین‌بار رشد نقطه به نقطه نقدینگی در خردادماه 1402، معادل 29درصد گزارش شد. بر اساس گزارش بانک مرکزی، می‌توان دلیل افزایش رشد نقدینگی در آخرین ماه سال1403 را در سیاست‌های انبساطی برای تامین مالی بانک‌ها یا سیاست‌های خروج از رکود دانست. 

توضیح بانک مرکزی

بانک مرکزی در گزارش خود توضیح داده است که برای جلوگیری از ورود اثر نااطمینانی‌ها به اقتصاد تلاش کرده تا با هموارسازی رشد نقدینگی همزمان با کمک به تامین مالی دولت، بنگاه‌ها و خانوارها، حمایت لازم را از فعالیت‌های اقتصادی انجام دهد. بر این اساس در پایان سال1403، بانک مرکزی جلوگیری از کمبود نقدینگی دولت را در اولویت خود قرار داده است. کنترل رشد نقدینگی و رسیدن به نرخ رشد هدف از زمینه سازهای کنترل تورم در اقتصاد است. به عقیده کارشناسان، حرکت در مسیر کنترل تورم را می‌توان اصلی‌ترین ماموریت بانک مرکزی دانست. با این حال این مهم نیازمند پیش شرط‌هایی اعم از استقلال بانک مرکزی و ثبات در بازار‌های مالی و شناور بودن نرخ ارز و... است. در حال حاضر به‌دلیل نبود پیش شرط‌های لازم برای حرکت بانک مرکزی در مسیر اجرای ماموریت اصلی خود یعنی کنترل تورم، این نهاد سیاستگذار در ماه‌های پایانی سال گذشته سعی داشته در اقداماتی برای افزایش ثبات اقتصادی کوتاه مدت و عمل به تکالیف دولتی اقدام کند.

به این منظور بانک مرکزی در گزارش خود ذکر کرده که اوراق بدهی مازاد بر مقدار مصوب قانون بودجه منتشر کرده است. همچنین بخش قابل توجهی از اوراق دولت توسط بانک‌ها را خریداری کرده است. این نهاد سیاستگذار برای کنترل رشد نقدینگی و در نتیجه آن کنترل تورم، از سال1401 مصمم به کنترل ترازنامه بانک‌ها و کنترل نرخ ذخیره قانونی بود.با این حال بانک مرکزی در آخرین گزارش خود از کل‌های پولی توضیح داده است که برای پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج مجبور به آزادسازی سپرده قانونی بانک‌ها شده است. همچنین این بانک برای اجرای بخشی از قانون رفع موانع تولید بخشی از مطالبات بانک‌ها از بانک مرکزی را تسویه کرده است. 

رکورد ۱۸ ماهه رشد پول

نقدینگی از دو جزء «پول» و «شبه پول» تشکیل می‌شود که پول جزء تورم‌زای نقدینگی محسوب می‌شود. آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد که رشد نقطه‌به‌نقطه پول در اسفندماه افزایش قابل توجهی داشته و به بالاترین سطح در ۱۸ماه گذشته رسیده است. بر این اساس، حجم پول در پایان سال۱۴۰۳ با رشد 37.5درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل، به حدود ۲۶۳۲ هزار میلیارد تومان رسیده است. این در حالی است که رشد حجم پول در اسفندماه ۱۴۰۲، معادل 17.5درصد ثبت شده بود. طبق اعلام بانک مرکزی، بخش عمده‌ای از رشد نقطه‌به‌نقطه حجم پول در ماه پایانی سال ۱۴۰۳، مربوط به رشد سپرده‌های دیداری بوده است.

همچنین در آخرین ماه سال گذشته، رشد نقطه به نقطه حجم شبه‌پول 26.4درصد گزارش شده، این رقم نسبت به سال 1402 به میزان 0.3واحد درصد کاهش یافته است.  به عقیده کارشناسان، نااطمینانی‌های اقتصادی، افزایش انتظارات تورمی و گمانه‌زنی‌ها درباره افزایش تنش‌ها، از مهم‌ترین دلایل رشد سپرده‌های دیداری در این دوره بوده‌اند. به نظر می‌رسد افزایش نااطمینانی نسبت به ثبات اقتصادی در ماه‌های پایانی سال، موجب شده افراد تمایل بیشتری نسبت به نقد کردن سپرده‌ها یا تبدیل آن به دارایی‌های امن داشته باشند؛ موضوعی که به کاهش تمایل برای سپرده‌گذاری بلندمدت منجر شده است.

کاهش رشد نقطه به نقطه پایه پولی 

در پایان سال1403، رقم پایه پولی به 1359 همت رسیده است. رشد این شاخص در اسفند سال گذشته 24.5درصد گزارش شده که در مقایسه با رقم مشابه در سال1402 (27.8درصد) به میزان 3.3واحد درصد کاهش داشته است. بر اساس گزارش بانک مرکزی اصلی‌ترین دلیل کاهش رشد پایه پولی، کاهش خالص سایر اقلام بانک مرکزی است که سهم منفی 117واحد درصدی داشته است، دومین عامل کاهنده رشد پایه پولی در پایان سال1403 نسبت به پایان سال1402، کاهش خالص مطالبات بخش دولتی از بانک مرکزی بوده که عمدتا به‌دلیل افزایش سپرده بخش دولتی نزد بانک مرکزی بوده است. سهم کاهنده خالص مطالبات بخش دولتی از بانک مرکزی معادل 17.4واحد درصد در رشد 24.5درصدی پایه پولی ثبت شده است. مطابق بررسی‌ها نرخ ضریب فزاینده نقدینگی در پایان1403 به حدود 7.5واحد رسیده که رشد نقطه به نقطه آن حدود 3.7درصد بوده است.